Nieuwsbrief 2-2020: Wissing en de openbare ruimte
Het is druk in de openbare ruimte
Meer dan ooit waren we ons de afgelopen maanden bewust van de waarde van onze buitenruimte, privé en openbaar. Onze bewegingsruimte was door de coronamaatregelen tot een minimum beperkt en hoe lekker was het om dan even buiten te kunnen lopen. Het rondje rondom het huis, even op een bankje of op het gras in het park. Ruimte om te vertoeven, alleen of met elkaar, op gepaste afstand.
Onze openbare ruimte is belangrijk en daarvan worden we ons steeds bewuster. Dit is de ruimte waar extra waterberging, biodiversiteit en mobiliteit een plek moeten krijgen. Ook sociale interactie, verblijf en gezondheid horen nu met meer aandacht in dit lijstje.
Het is dus druk in de openbare ruimte. Dit vraagt om een multifunctionele flexibele openbare ruimte. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de opeenstapeling van functies zoals verkeer, groen, water, spelen, waterberging en allerlei civiele en verkeerskundige functies.
Flexibiliteit in de openbare ruimte zien we ook al ontstaan. In Rotterdam en andere steden en dorpen zien we hier en daar al groene straten ontstaan en in deze tijd stellen gemeenten ook parkeerplaatsen en andere plekken beschikbaar voor terrassen. Misschien wel een blijvende transitie. Interessant is het ook om na te denken over het verkleinen van de eigen tuin ten behoeve van gemeenschappelijke ruimte. Trends die al zichtbaar zijn in de diverse collectieve woonconcepten.
Bij Wissing zijn we gewend om creatieve oplossingen te bedenken voor deze trends. In de openbare ruimte hanteren wij 5 centrale aspecten; identiteit, functionaliteit, duurzaamheid, veiligheid en aandacht voor de uitvoering. Daarmee bereiken we de gewenste kwaliteit die door gebruikers wordt gewaardeerd. In deze nieuwsbrief lichten, we aan de hand van een aantal van onze projecten, deze aspecten graag toe.
"Identiteit moet je opbouwen vanaf de eerste structuur tot aan het laatste detail."
Identiteit bepaalt het succes van een plek
Waarom gaan we op vakantie naar die charmante stadjes in Frankrijk of Italië, het nachtleven in Spanje of gaan we op zoek naar de rust in de Schotse Hooglanden. Is het niet de gewenste beleving die door ons gevoel wordt gestuurd?
Zo is dat ook in je eigen dorp, stad, buurt en straat. Je hoort het vaker; locatie, locatie, locatie. Dat is waar het om draait. De plek, hoe die er uit ziet en voelt. Het gaat dus om de beleving en die wordt gemaakt door de (openbare) buitenruimte en het karakter van de architectuur. Dit maakt samen de identiteit van een plek en dat is precies waar Wissing zich mee bezig houdt. Een aantrekkelijke, herkenbare identiteit is in onze ogen de essentie voor het succes van een plek.
Identiteit moet je opbouwen vanaf de eerste structuur tot aan het laatste detail. Alles werkt samen en gaat dat gewenste geheel vormen. Soms is de identiteit geënt op aanwezige landschappelijke ingrediënten zoals bodemstructuren, beplanting of een beekdal. Ook de sociale structuur, cultuurhistorie of de gebouwde omgeving is vaak een aanleiding en inspiratie.
Dierdonk in Helmond is een voorbeeld hoe we met identiteit de sociale structuur van een stad positief hebben kunnen beïnvloeden. De meer welvarende bewoner kwam namelijk rond 1993 niet snel naar Helmond en dat had zijn weerslag op de stad.
Uit een analyse bleek dat een jaren ’30 buurt elders in de stad juist wel erg geliefd was en een dergelijke identiteit deze mensen wel zou kunnen stimuleren. Wij voerden Dierdonk daarom tot in de puntjes uit conform de principes van deze stijl, zowel in de openbare ruimte als de architectuur. Prachtige woningen in een structuur van lanen, singels en groene plantsoenen vormen het succes van Dierdonk. Dit was een gamechanger voor Helmond, dat een complete vernieuwing van haar sociale structuur zag ontstaan en enorm aan aantrekkingskracht heeft gewonnen. Het was het begin van de ‘jaren-dertig-revival’ in de Nederlandse stedenbouw en één van de eerste voorbeelden van ‘placemaking’.
Ook Steenenburg draait om identiteit. Het oude landgoed met een verleden als ‘Land van Ooit’ bood al identiteit die enkel vroeg om activering en versterking. Het aanwezige landschap omarmen we en maken we leidend in een transformatie naar een eigentijds multifunctioneel landgoed. Op dit moment werken we in Steenenburg aan een bijzonder landschappelijk drieluik, gebaseerd op het historische landschap. Samen met Jansen Gebiedsinnovatie ontwerpen we een nieuwe innovatieve campus tussen de verborgen vennen, plaatsen we zorgvuldig levensloopbestendige hofclusters en een appartementenburcht in de aanwezige boskamers. Als sluitstuk maken we compacte woonvelden op hoge zandgronden die uit de ijstijd dateren. De openbare ruimte versterkt in elk deelgebied de specifieke kenmerken zodat men straks ook de verschillen kan beleven in beeld, in geur en kleur. Dit bijzondere plan werd recent nog uitgelicht in de Volkskrant.
In al onze plannen wordt een plek zo een geliefde locatie door het versterken of toevoegen van identiteit. Gebruikers en bewoners waarderen en benutten het resultaat volop. Overigens is identiteit ook geld waard blijkt uit onderzoek, want woningen en bedrijfspanden zijn veelal duurder op de gewaardeerde locaties. Mooi meegenomen dus.
"Voldoende ruimte en een aantrekkelijke omgeving sluit aan bij een gezonde levensstijl."
Buitenruimte moet functioneel en uitnodigend zijn
“Kom je buiten spelen?” Dat is toch de beste vraag voor kinderen, lekker naar buiten; ontdekken, spelen en ravotten. Maar ook voor volwassenen is het zo belangrijk om naar buiten te gaan, een rondje te wandelen of in de buitenlucht te sporten. De afgelopen maanden hebben we met z’n allen gemerkt hoe belangrijk het is om fijn buiten te kunnen zijn in onze eigen buurt. Voldoende ruimte en een aantrekkelijke omgeving werd ineens nog belangrijker. Dit sluit ook aan bij een gezonde levensstijl.
Wij vinden dat de buitenruimte moet uitnodigen om naar buiten te gaan. Het moet de bewoners en gebruikers verleiden en de functionaliteit moet worden afgestemd op deze gebruikers. Een voorbeeld hiervan is de openbare ruimte in de woonwijk Zuidpolder in Eemnes, met goede routes, veel speelplekken en ruimte voor ontmoeting en sport. Voor de jongste kinderen zijn er speelplekken voor de deur en voor de oudere kinderen is er een zeer uitdagende wijkspeelplek met water en grote klimtoestellen. Er is hier zelfs een bootcampparcours en een losloopgebied voor honden. Al deze plekken, ontworpen voor spelen en bewegen, zijn met elkaar verbonden door duidelijke routes.
Daarlangs liggen ook de informele plekken voor ontmoeting, zoals een klein pleintje of een verbrede stoep. Want sociale contacten horen bij de dorpse sfeer van de wijk. Deze routes lopen door naar het buitengebied, de polder en de Utrechtse Heuvelrug en zijn daarmee een uitnodiging tot recreatief wandelen of fietsen. De meest bijzondere route is de paardenroute die dwars door het plangebied loopt. Wat ons betreft een voorbeeld van een uitnodigend plan met echt voor ieder wat wils!
"De betrokkenheid in al onze plannen zorgt ervoor dat we tot op het kleinste detail meedenken."
Uitgewerkt tot in het kleinste detail
“Wow, wat is het mooi geworden!” Met grote regelmaat horen we dit van gebruikers en bezoekers van onze plannen. Dat is precies waar we het voor doen. Zij zijn degenen die er gebruik van maken en we voelen ons er bij Wissing dan ook verantwoordelijk voor om het zo goed, of ‘mooi’, mogelijk te maken. Dat vraagt ook om uitwerking tot op het kleinste detailniveau. Want juist die details maken dat het plan ‘af’ is. De keuze van de juiste steen of steenverband, de uitstraling van een bank of lantarenpaal en dan natuurlijk ook de plek hiervan in het plan vinden wij van groot belang. We denken dus het gehele proces mee en bij voorkeur tot in de uitvoering.
De Plantage Geldermalsen is hier een goed voorbeeld van. In het masterplan van de Plantage hebben we drie verschillende sferen benoemd: Buitenplaats, Bastide en Woongaard. Deze identiteiten zijn doorvertaald in elk aspect van de openbare ruimte. De Bastide refereert naar de Lingestadjes en hier ontwierpen we een compacte bastide omzoomd met groen en water en met kademuren, kloeke bruggen en pleintjes. Alles tot in detail uitgewerkt. Bijzonder is het pleintje aan de gracht waar we het straatpatroon in de vorm van een tapijt hebben uitgewerkt met daarop stoelen, leibomen (in speciaal ontworpen boomroosters) en een heuse dorpspomp midden op het plein. Een buiten huiskamer waar je heerlijk tot rust kan komen in de buitenlucht.
Ook bij privé buitenruimte van maatschappelijke functies wordt onze betrokkenheid gewaardeerd. Voor meerdere scholen en zorginstellingen werken we aan hun eigen ruimte. Hier is de samenwerking met de gebruikers zeer intensief en dat maakt deze opgaven zo leuk. Samen met de gebruikers ontwerpen we hun plein, tuin of speelruimte en vertalen we hun persoonlijke wensen in een creatief ontwerp. Bij IKC De Toverberg werkten we samen met de gemeente Zoetermeer en de school aan de herinrichting van het schoolplein. Door goed te luisteren naar de wensen en juist net even verder te denken, ontwierpen we een verweving van de openbare ruimte en de privé buitenruimte. Hierdoor zijn de gebruiksmogelijkheden en kwaliteit van beide aanzienlijk vergroot.
Daarna werkten de inrichting verder uit met de gebruikers. We maakten onder andere de keuze van speeltoestellen, valondergronden, bestrating en beplanting, maar bepaalden ook bestratingsverbanden en bochtstralen die nodig zijn voor een goed en duurzaam gebruik. Zo ontstond er een integrale en kwalitatieve buitenruimte, zowel openbaar als privé.
"Het combineren van verkeerskunde en ruimtelijk ontwerp heeft een duidelijke meerwaarde voor de stad."
Meerwaarde door combinatie van verkeerskunde en ruimtelijk ontwerp
Je kent ze vast; van die brede wegen met grote kruispunten en enorme lappen asfalt, waar je je als voetganger verloren voelt en je afvraagt hoe je veilig aan de overkant komt. Het gaat vooral om de auto, en de fiets- en voetpaden voelen vaak als bijzaak. Hierbij is het begrip beleving ook vaak niet aan bod gekomen en daarmee laten steden en dorpen kansen liggen is onze overtuiging.
In Gouda laten we samen met de gemeente zien dat het combineren van verkeerskunde en ruimtelijk ontwerp een duidelijke meerwaarde heeft voor de stad. Dus geen technische vertaling van een verkeerskundig rapport, maar juist een creatieve dóórvertaling van de technische randvoorwaarden in aantrekkelijke ontwerpen. Deze werkwijze levert kwaliteit op voor de stad en stoomt de Spoorzone Gouda klaar voor de toekomst!
Voor de Burgermeester Jamessingel vertaalden we de technische randvoorwaarden naar een ruimtelijk ontwerp met kwaliteit voor de gebruiker. Natuurlijk zorgden we voor een goede verkeersdoorstroming, maar we deden veel meer. Door goede en brede fietspaden, fijne wandelroutes en veilige oversteekplaatsen te ontwerpen zorgen we voor prettige verbindingen tussen de Spoorzone en de rest van Gouda. Hierdoor wordt dit gebied echt een beleefbaar onderdeel van de stad.
De fietser krijgt hier een hoofdrol door het introduceren van fietsstraten. De brede bedrijfsstraten zetten we om in groene woon-werkstraten en tegelijkertijd voegen we zoveel mogelijk groen en bomen aan de routes toe. Dit draagt zowel bij aan de beleving van de openbare ruimte als aan ecologie en biodiversiteit. Op deze wijze hebben we met de gemeente een functioneel ontwerp bereikt dat bovendien aantrekkelijk is en ruimte biedt voor duurzame gezonde mobiliteit. Ruimte met een menselijke maat.
"Bij de aanpak van de openbare ruimte ontstaan kansen om de sociale structuur, duurzaamheid en biodiversiteit te versterken."
Klimaatbestendige ruimte door stapeling van functies
Op veel plekken in Nederland ligt de openbare ruimte te wachten op vernieuwing. Vaak voldoet de inrichting niet meer, wat de aanwezige problemen in het gebied vergroot. De vraag om de openbare ruimte opnieuw in te richten komt meestal pas bij vervanging van de riolering. Een gemiste kans, want waarom zou je daarop moeten wachten? Juist in binnenstedelijke opgaves kan de inrichting van de openbare ruimte een aanjager zijn om de maatschappelijke vraagstukken in een gebied op te lossen. In deze ontwikkelingen ontstaan kansen om de sociale structuur te versterken, een gebied klimaatbestendig te maken en de lokale biodiversiteit te vergroten.
Bij elke opgave zoeken we naar locatie gebonden kansen, in overleg met bestaande en toekomstige gebruikers. Zo stelden we samen met de gemeente Halderberge een ruimtelijk raamwerk op voor het centrum van Hoeven. De vraag was een visie op te stellen om de woningmarkt te versterken. Wij adviseerden hier om ook de herinrichting van de openbare ruimte op te pakken. Resultaat is een plan voor een inrichting die de onderliggende cultuurhistorische structuur respecteert en versterkt, met per ontwikkelgebied gebiedseigen ambities en criteria ter versterking van de lokale biodiversiteit, cultuurhistorie en waterhuishouding. Dit in een actief participatieproces met mensen in het gebied.
Ook in de gemeente Westland zijn we met bewoners aan de slag gegaan met de vergroening van een aanwezige parkeerplaats op het Burgemeester Woutersplein en van het dorp Ter Heijde. Bewoners hebben hier eigen keuzes kunnen maken en in samenwerking met de gemeente is hier een bijdrage geleverd aan de leefbaarheid, biodiversiteit en klimaatbestendigheid.
In Dorp De Hoop in Dordrecht waren deze thema’s eveneens onze leidraad bij de plannen voor de herinrichting van het centrale plein. Hier was behoefte aan extra ruimte voor water in combinatie met goede ontmoetings- en speelruimte. De oplossing was een waterplein, of beter gezegd een waterplantsoen. Het ontwerp gaat hier uit van een hellend plantsoen dat water in pieksituaties kan bergen. De pleinruimte er omheen is zo gemodelleerd dat deze het water van de verharding en omliggende dakvlakken afvoert richting het plantsoen. Door de hoge randen er omheen is er daarbij volop ruimte om hier even te blijven zitten of te recreëren. Door deze randen te perforeren aan de onderzijde wordt de doorvoer van het water mogelijk gemaakt. Een prachtige stapeling van functies.
Het Water-traject uitgelegd in 8 stappen.
1. Afvoeren van hemelwater vanaf de daken richting het plein, 2. Verhoogde waterdoorlatende randen, 3. Plantenvak met beplanting die bijdragen aan de infiltratie, 4. Aflopend plein voor extra waterberging bij piekbuien, 5. Overloop richting het plantsoen, 6. Laagte met ruige beplanting die zowel droogte als extreme neerslag kunnen doorstaan, 7. Overloop, via ondergrondse drainagebuis, richting naastgelegen open water, 8. Ecologische wadi of greppel als schakel tussen de overloop en het open water en voor het vergroten van de zichtbaarheid van het Water-traject.
Deze nummering correspondeert met bovenstaande afbeelding en de afbeelding met de profielen.
